Prestekona

Klokka var berre tre då han reiste. Eit bleikt, blågrått ljos låg over snøen, og himmelen hadde det same kalde draget som andletet hans då han stod i døra og sa det ikkje fanst nokon annan utveg. Presten måtte fram.

Ho stod att med døra på gløtt. Kulden skar inn som ei usynleg klo, og ho visste ikkje om ho skulle halda fast i handtaket eller i den minste jenta som klamra seg til skjørtet hennar.

– Då vart me aleine, kviskra ho, men jenta høyrde ikkje. Ho sat alt på golvet og drog i den vesle dokka dei hadde laga av ein gammal ullstrømpe.

Det var julaftan, og vinden trakk gjennom veggane. Dei hadde tent opp i omnen, men veden var rå, og flammen flakka med eit svakt ljos.  

Ho gjekk bort til vindauget og såg ut over dei kvite slettene. Alberta låg som eit islagt land, gløymt av både Gud og folk. Mannen hennar var alt på veg til neste kyrkjelyd, og ho visste ikkje om han ville koma att i morgon eller neste veke, eller om han ville koma att i det heile. Vegen var lang. Fire kyrkjer over hundre mil.

Bak henne låg minstebarnet og sov. Den andre jenta sat enno og leika med strømpedokka.

Det var då minna kom. Som ein snøskavl som losnar frå taket. Bergen, båten, systera.

Ho såg systera framfor seg, slik ho stod i regnet utanfor huset til onkelen i Haugesund, med håret klistra til panna og augo fulle av alt dei ikkje hadde sagt. Dei hadde venta i to år. To lange år på at krigen skulle sleppa taket. Men verda tok ikkje omsyn til ventande jenter.

Så dei reiste i 1916. To kvinner på eit skip, i storm. Dei hadde bore med seg det vesle som fanst: eit brodert forkle, ei drakt ho hadde byrja på i 1913, og vona om noko betre.

No sat ho her. Tre år seinare. I eit hus med altfor tynne veggar, reist av misjonsfolk. Eit gamalt amerikansk piano stod i hjørnet, stumt og kaldt. Ho song ikkje lenger. Ikkje høgt. Men ho bar på ein song, inst inne, som ein slags tru, ein slags rytme av noko større.

Ho pakka jentene inn i ullteppe og sette seg ved omnen. Flammane døydde ut, men ho rørte ikkje på seg.

– Kjære Gud, om du høyrer meg – send han trygt heimatt. Og gje meg ein styrke eg ikkje visste fanst.

Snøen la seg tett og tung utanfor vindauga. Ho visste det alt då – denne jula kom ho aldri til å gløyma.

Over havet

Det var som om verda låg på skeive, alt det trygge i livet skråna bakover, og framfor låg berre det ukjende, det opne havet, og lukta av rust og salt og oljeskitt.

Bergensfjord låg tung i sjøen, lasta med menneske som ikkje visste om dei rømde frå noko eller mot noko. Ho stod ved rekkja med armane rundt systera. Dei hadde ikkje sagt stort sidan skipet la frå kai. Det trongst ikkje. Alt var sagt i dei to åra dei hadde venta – med koffertane pakka, med avskjeda som aldri fekk fred.

Det byrja roleg. Men då dei kom ut i ope farvatn, steig bylgjene som fjell. Menneske velta i korridorane, tallerkar velta mot golvet, og ho måtte klamra seg fast for ikkje å mista fotfestet.

Sjøsjuka kom som ein fiende ho ikkje kunne slå frå seg. Ho låg i køya med andletet mot veggen, medan magen snudde seg i takta med båten. Systera sat ved sida hennar, strauk henne over panna, men det hjelpte lite. Det fanst ikkje kvile, ikkje natt eller dag, berre denne vekslande rytmen av kast, knirk og kvalme.

Ei gammal kvinne frå Nordfjord som bad høgt kvar kveld. Ho sa at Herren hadde ein plan. Men sjølv kunne ho ikkje be. Ho visste ikkje kva ho skulle seia.

Ein morgon vakna ho og alt var stille. Stormen hadde lagt seg, og sjøen låg som eit blenkjande sylvklede utover havet. Ho gjekk opp på dekk og såg seg attende. Ingenting. Berre sjø. Noreg var borte. Alt det ho kjende til, låg under horisonten.

Systera stod ved sida hennar. Huda var bleik, men augo klåre. Dei sa ingenting. Men systera tok handa hennar og heldt ho hardt, som om ho visste at denne augneblinken kom til å brenna seg fast: den siste morgonen der fortida framleis kunne skimtast i ein bølgjekam.

Ho hadde ei kjensle i bringa som var tung og fast: dette var vegen. Det fanst ikkje noko heim lenger. Berre hav og mot til å gå framover.

Kallet

Det var eit stille snøfall den dagen ho såg han første gong. Han kom gåande over tunet på seminaret med ein bokbunke i armen, luggen full av snøfnugg, og eit uttrykk i andletet som om han bar meir enn bøkene – som om han bar ein bodskap.

Ho stod i døropninga til lesesalen, med eit tørkle i hendene, for ho hadde nett tørka av borda etter kveldssamlinga. Det var noko i måten han såg opp på, som om han trudde det var henne han kom for å møte. Slikt tenkjer ein ikkje med ein gong, men det planta seg likevel.

Han heitte Olaf Kristianson Blomelie, frå ein gard under fjella nordpå. Ein nykomen i Amerika, som ho sjølv, men med ein draum som hadde lange røter. Han skulle verta prest. Det visste han, og det bar han med ein kvilande tyngd. Ho hadde aldri møtt ein mann som bar seg sjølv slik, som om framtida var ein kross han ikkje var redd for.

Dei byrja å møtast på lesesalen, i kapellet, i kjøkenet der ho hjelpte til. Han spurde ikkje mykje, men når han først tala, sat orda.

– Du har ei ro i deg,» sa han ein gong,  

– som ikkje kjem frå denne verda.

Ho visste ikkje kva ho skulle svara. Men ho kjende seg sett. For første gong sidan dei gjekk frå kaien i Bergen, hadde ho ei kjensle av at nokon såg ho – ikkje berre som syster, ikkje som hushald, men som menneske.

Bryllaupet stod ein haustdag i 1919. Lauvet fall frå trea som små forgylte løfter. Ho bar ikkje silkekjole, berre ei enkel drakt ho sjølv hadde sydd ferdig, med perler frå Noreg sydd inn i vesten. I kyrkja sat vener frå seminaret og småbarn som ikkje heilt forstod kva som hende, men klappa likevel.

Dei budde ei stund i Minneapolis. Alt var mogleg då. Han las salmane høgt om kvelden, og ho laga mat og song med jentene på barneheimen der ho arbeidde.

Men det varte ikkje lenge. Våren etter kom brevet. Kallet frå Alberta. Ein misjonsmark, fire kyrkjer, store avstandar og få sjeler. Dei sa det trongst ein sterk prest – og ei endå sterkare prestekone.

Ho såg på han då han las brevet. Han smilte, som om Gud sjølv hadde lagt det i hendene hans. Ho smilte òg, men det var noko i bringa hennar som trakk seg saman. Ho såg ut av vindauget, snøen på bakken, og ho kjende med eitt at drøymebrua dei hadde gått på, byrja knirke i festet. Men ho sa ja. Sjølvsagt sa ho ja.

Ho trudde då at trua og kjærleiken var nok. Ho trudde det heldt å vera to som bar kallet saman. Ho visste enno ikkje kva kulde kunne gjera med ei tru.

Tap og draumar

Det regna den dagen dei kom att frå konferansen. Det hadde regna i vekevis. Ho kjende det alt frå stasjonen, den tunge lufta, den myrke kanten av skyer som ikkje ville sleppa. Då dei steig ut av toget i South Bend, sa Olaf ikkje noko. Han berre såg på ho, som om han visste før ho gjorde det.

Då dei kom fram til huset, stod vatnet allereie innandørs. Ei bylgje hadde kome frå elva. Alt låg i oppløysing: madrassar som flaut, bilete som losna frå rammene, songbøker som var blitt til klumpar av sorg. Ho gjekk gjennom romma, tilsynelatande roleg, men inni var det noko som brast.

Dette var tredje flyttinga på ni år. Og no visste ho: dei kunne ikkje verta verande. Menneska her brydde seg ikkje. Dei såg ikkje ljoset i kyrkja, dei høyrde ikkje orda. Ho var utsliten etter å vera den som bar trua for to.

Dei flytta til Tacoma, til eit lite hus nær jernbana. Han hadde fått eit oppdrag der. Men ho såg det på han: kroppen hans bar ikkje meir. Han var blitt mager, andletet skarpare, blikket fjernare. Han talte enno, ja, men noko i han hadde byrja å løysa seg opp.

Så ein dag, i februar 1968, vart han borte. Det gjekk stille for seg. Han hadde vore sjuk lenge, men likevel – når det kjem, er døden alltid brå.

Ho sat ved senga hans dei siste nettene. Heldt handa hans, som ein gong hadde bore salmebøker og vinterved. Det var ingen store ord. Berre eit siste blikk.

Etterpå vart huset stille. Altfor stille. Ho selde det og flytta til ei lita leilegheit ved University House. Nyttårsaftan flytta ho inn. Snøen låg som eit kvitt teppe over gata, og ho bar med seg ein kiste med gamle ting: eit brodert forkle, eit foto frå Bergen, og ein flik av bryllaupssløret.

Ho var gamal no. Ho visste det. Men ikkje uverdig gamal. Ho hadde reist, bore, mista, vore åleine, men aldri heilt knekt.

Og jentene – ja, dei klarte seg. Alle fire.

Den eine spelte orgel i kyrkja i Portland. Den andre arbeidde i bank, med styrke i blikket og orden i papira. Den tredje budde i Tacoma, ho som alltid hadde vore den mest varsame. Og den fjerde, ho var blitt sjukepleiar, med varme hender og klare svar. Dei var hennar livsverk. Dei var hennar sigerssong.

Men om kveldane, når myrkret seig inn over leilegheita og vinden strauk over ruta, kunne ho framleis kjenna det gamle sukket i bringa – det same som då båten la frå Bergen. Ho hadde aldri snudd seg attende. Men det fanst draumar ho enno bar med seg. Draumar om fjell, om systera, om songen som aldri tagna.

Heimreise

Det var i 1968, femti år etter. Ho hadde aldri sett det kome, men så ein dag stod ho der med flybilletten i handa. Eit enkelt sete på eit gruppereiselag, avreisedato skriven med blå kulepenn, og namnet hennar – Nellie Blomelie – stava på amerikansk vis.

Ho hadde ikkje vore i lufta før. Men ho var ikkje redd. Ho hadde alt sett havet snu seg, sett hus gå under, sett livet skifta retning med eitt einaste brev. Eit fly var berre ein ny måte å krysse verda på.

Dei landa i Oslo ein tidleg morgon i juli. Lufta var reinare enn ho hugsa, grønskande og full av lukt ho ikkje kunne setja ord på. Ho reiste vidare med tog, så buss, og til sist med drosje. Då ho steig ut, stod ho attmed ein bakkekant med utsyn over Aga. Det gamle huset var der ikkje lenger, men landskapet – fjorden, bjørkene, dei skrånande markene – dei var som før.

Ho sette føtene i graset som om ho prøvde å hugsa korleis det hadde vore å vera barn. Ei skjelving gjekk gjennom henne. Ho såg seg kring, og tårene steig utan skam.

På garden stod ho aleine, i prestekone–drakta ho hadde brodert ferdig mange år tidlegare. Perlene glinsa svakt i solljoset, vesten sat tett kring bringa, og ho kjende seg ikkje gamal der ho stod – berre full av liv som hadde blitt levd.

Ho tenkte på systera. På alle dei ho aldri fekk sagt farvel til. På Olaf. På den første jula i Alberta. Og på barna, som no var kvinner med sine eigne liv, sine eigne svar.

Ho la handa på bringa og kviskra for seg sjølv: – Eg kom aldri heim – men eg bar heimen med meg.

Og ho visste det då: det var ikkje lenger eit spørsmål om å høyra til ein stad. Ho var blitt sin eigen heim. Ein vandrar med røter i fleire land, ein kropp full av minne, eit hjarte med plass til meir enn eitt landskap.

Noreg tok imot henne med opne armar den sommaren. Slektningar kom køyrande, gamle veninner møtte henne på kaien, og i Haugesund fekk ho høyra lattera til ei syster ho trudde ho hadde gløymt.

Då ho reiste attende til Amerika fem veker seinare, var det utan sorg. For det ho trong, hadde ho fått – og det ho hadde bore med seg gjennom storm og kulde, det skulle leva vidare i dei som kom etter.

Ho satt i flyet og skyene lukka seg. Ei kvit verd – og under: to heimar som no låg side om side i henne.

_Biografi: 

_{Nellie Blomelie (1893–1981) Fødd Johanneson 12. april 1893 på Aga på Fitjar. Ho utvandra i 1916 etter mora og seks sysken. I Minneapolis møtte ho Olaf Blomelie og gifta seg i 1919. Saman tente dei i misjonskyrkjer i fleire statar og fekk fire døtrer. Etter ektemannens død i 1968 flytta ho til Tacoma og vitja Noreg same året for første gong sidan utvandringa. Ho heldt ved sine norske røter heile livet.}

_{Kjelde: Blomelie, N. (1978, 21. april). Intervju med Nellie Blomelie [Lydopptak]. Pacific Lutheran University sitt arkiv, Tacoma, Washington.}

_{Fanlebilete: Ukjent. Norwegian American Historical Association, Archives}

‍