Nyhende over havet

Av Lori Ann Reinhall

Tenk deg ei verd utan internett, utan mobiltelefonar, utan nokon slags telefonar. Ingen radio eller fjernsyn. Ingen fly til å frakte breva dine over Atlanterhavet.

Dette var røyndomen for dei norske innvandrarane som kom til Nord-Amerika i 1825 med sluppen Restaurasjonen. Dei forlét heimane sine i Noreg, uvitande om dei nokon gong ville få høyre frå sine kjære igjen eller sjå dei att. Og når dei kom til Amerika, måtte dei finne ut av verda kring seg på eiga hand. Få av dei skjøna meir enn nokre få engelsk ord og var avhengige av andre for å finne fotfeste og byggja nye samfunn.

På den tida kunne det ta månader å få eit brev frå Noreg. Nyhende frå gamlelandet var sjeldne. Den fyrste transatlantiske telegrafkabelen kom ikkje på plass før i 1858. Dei norske innvandrarane måtte stole på kvarandre, og etter kvart som nye innvandrarar kom til busetjingane deira, vaks naudsynet for aviser skrivne på deira eige språk. Det trykte ordet skulle spele ei avgjerande rolle i å halde innvandrarsamfunna saman og knyte lesarane til verda – og til kvarandre.

Mellom 1846 og 2010 vart om lag 280 norsk-amerikanske aviser grunnlagde der nordmenn hadde busett seg. Det fanst aviser i dei store byane – New York, Chicago, Minneapolis og Seattle, for å nemne nokre – men òg i mindre byar som Eau Claire i Wisconsin, Sioux Falls i Sør-Dakota og Fargo i Nord-Dakota. Mange små bygder hadde òg sine eigne norske aviser spreidde kringom i landet.

Ein ting er sikkert: Desse avisene fann vegen til kjøkkenbordet i mange norsk-amerikanske heimar og var ei livline for norsk-amerikanske kvinner og familiane deira. Dei bar nyhende om det gamle landet, heldt språk og kultur levande, og dokumenterte samstundes den unike norsk-amerikanske kulturen. Når ein blar gjennom gamle utgåver av Decorah-Posten, er det vanskeleg å ikkje trekkje på smilebandet av eventyra til Han Ola og han Per, ein humoristisk teikneserie som skildra utfordringane og kvardagen til to udugelege, men sjarmerande innvandrarar i Spring Grove – den eldste norske busetnaden i delstaten Minnesota.

Under andre verdskrigen spelte den norsk-amerikanske pressa ei sentral rolle i å halde den norske diasporaen informert om situasjonen i heimlandet og i å støtte krigsinnsatsen. Med Noreg i spissen for rapporteringa heldt aviser kontakt mellom gamle og nye generasjonar av innvandrarar. Nye bølgjer av nordmenn kom til USA og Canada etter krigen og vart ivrige lesarar av norsk-amerikanske aviser.

Men tidene endra seg, og over åra har norsk-amerikanske innvandrarar og deira etterkomarar gradvis vorte ein del av det amerikanske samfunnet. Lesartalet til dei norsk-amerikanske avisene byrja å minke. I dag finst det berre éi norsk-amerikansk avis att – The Norwegian American – eit resultat av samanslåingar av fleire publikasjonar, dei mest kjende av desse er Western Viking i Seattle og Nordisk Tidende i New York. No vert avisa gjeven ut kvar månad, både i trykt utgåve og digitalt på norwegianamerican.com, med mål om å knyte norsk-amerikanarar til røtene sine og byggje bruer til det moderne Noreg.

Sjølv i dag er The Norwegian American for mange eldre lesarar den einaste livlina dei har til arv og heimland. Men avisa utviklar seg òg, i takt med demografiske endringar. Med færre norsktalande på denne sida av Atlanterhavet, er mesteparten av innhaldet no på engelsk. Likevel held tredje, fjerde og til og med femte generasjon norskamerikanarar fast ved avisa – for å finne att røtene sine og la seg inspirere av norsk kultur og livsstil. Ho ligg framleis på mange kjøkkenbord, der ho held norsk-amerikanske tradisjonar levande og knyter band mellom fortid og notid.

‍

^{Fanebilete: The Norwegian AmericanI dag er The Norwegian American ei publikasjon i fullfarge, gitt ut månadleg, med nyheiter frå Noreg og spesialartiklar som knyter norsk-amerikanarar til arven deira.}